სიახლეები

240 Views
მართლმსაჯულება

ადამიანის უფლებებზე

ნაწილი 1. „ბუნებრივი“ უფლებები

ადამიანის უფლებები რთული და არაერთგვაროვანი კონცეფციაა, რომლის ფარგლებში განსხვავებული და ერთმანეთთან შეუთავსებელი უფლებებია თავმოყრილი. მათი სისტემატიზაცია და ერთმანეთისგან განსხვავება გამარტივდება, თუ ვილაპარაკებთ უშუალოდ უფლებებზე, არამედ იმ ვალდებულებებზე, რომელიც წარმოიქმნება უფლებების მინიჭებისას.

1. ყველაზე მარტივი და გასაგები უფლება, შეთანხმების შედეგად წარმოქმნილი უფლებაა.ექსპლიციტური ანუ ღიად დაფიქსირებული თანხმობის პირობებში, ერთი მხარის უფლება - კონტრაქტის მეორე მხარის ვალდებულებად იქცევა. პირობითად, მანქანის ნასყიდობის ხელშეკრულება ერთ მხარეს მანქანის ყიდვის უფლებას, ხოლო მეორეს სათანადო ვალდებულებას აკისრებს.

1* მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ უფლების ეს წყარო ხშირად ეშლებათ ე.წ. სოციალური კონტრაქტის თეორიასთან. განსხვავება კი ისაა, რომ „სოციალური კონტრაქტი“ არ არსებობს. კონტრაქტი - ნებაყოფლობითი აქტია და ექსპლიციტურ თანხმობას ითხოვს, ხოლო „სახელმწიფო“ - იძულების ინსტრუმენტია და ის არა თანხმობის, არამედ ძალის გამოყენების შედეგად ყალიბდება. არ არსებობს მაგალითი, როცა „სახელმწიფო“ მოქალაქეების შეთანხმებით შექმნილიყო. ყველაზე ახლოს შეთანხმებასთან აშშ-ი იყვნენ, მაგრამ მაშინაც საუბარი იყო მხოლოდ დამფუძნებელი მამების შეთანხმებაზე და არა ყველა იმ ადამიანის, ვისზეც ახლად შეთანხმებული წესრიგი გავრცელდა. მითუმეტეს, საუბარი არასდროს ყოფილა ადამიანებზე, რომლებიც მომავალში დაიბადებოდნენ.

2. უფლებების მეორე კატეგორია - ფუნდამენტური უფლებებია, რომელსაც ასევე ხშირად ნეგატიურ თავისუფლებად მოიხსენიებენ. ადამიანის ფუნდამენტური უფლებაა - საკუთარ სხეულზე საკუთრების უფლება, საიდან გამომდინარეობს სიცოცხლის და მატერიალურ ობიექტებზე საკუთრების უფლებები. ეს უფლებები ბევრი ადამიანისთვის იმდენად გასაგები და მისაღებია, რომ ხშირად მათ ბუნებრივ უფლებებად მოიხსენიებენ, თუმცა, ცხადია, ბუნებაში ასეთი უფლებები არ არსებობს და ისინი მხოლოდ ადამიანების ქცევასა და მსოფლმხედველობაზეა დამოკიდებული. სხვა თუ არაფერი, ადამიანის ისტორიის დიდი ნაწილი ეს უფლება არ იყო უნივერსალური. ის არ ვრცელდებოდა მონებზე, უცხო ტომის წარმომადგენლებზე, ხშირად ქალებზეც კი. ახლა კი ადამიანთა დიდი ნაწილი ამ უფლებას ამა თუ იმ ფორმით აღიარებს. რა არის ამის მიზეზი? პასუხი მარტივია: ასეთი უნივერსალური უფლებები ეყრდნობა მორალს, განსაკუთრებით აბრაამისეული რელიგიების გავრცელების არეალში დამკვიდრებულ მორალურ ნორმებს. ასეთ საზოგადოებებში თანდათანობით ადამიანებს შორის ვრცელდებოდა რწმენა, რომ ადამიანის მოკვლა ცუდია და ფორმირდებოდა ვალდებულება, არ მოკლა. ამ მორალურმა ვალდებულებამ სხვა ადამიანის ავტონომიურობისა და მისი სიცოცხლის უფლების აღიარება გახადა შესაძლებელი. ამგვარი მორალური ნორმები გავრცელებული რომ არ ყოფილიყო, შეუძლებელი გახდებოდა ადამიანის სიცოცხლის უფლების ჩამოყალიბებაც.

იგივე შეიძლება ითქვას საკუთრების უფლებაზე. „რა არის ჩემი“ ნიანგმაც იცის და ამ წარმოდგენას არაფერი აქვს საერთო საკუთრები უფლებასთან, რომელიც მდგომარეობს იმაში, რომ იცოდე, თუ რა არის სხვისი. სხვა სიტყვებით, ეს არის თვითშეზღუდვა, როცა ადამიანი არ შეეხება სხვის საკუთრებას მაშინაც კი, როცა მას ამის ყველანაირი შესაძლებლობა გააჩნია. ამით განვსხვავდებით ჩვენ ცხოველებისგან, რომლებმაც იციან „ჩემი“, ხოლო „სხვისას“ მხოლოდ შესაძლო საფრთხის გამო არ ეკარებიან და არა იმიტომ, რომ ეს ცუდია. ადამიანი კი, როცა ქურდობის შანსი გაუჩნდება და ეცოდინება რომ ამისთვის არ დაისჯება, მაინც არ მოიპარავს (ცხადია, თუ ეს ადამიანი სათანადო მორალურ ნორმებს იზიარებს, ხოლო მათ, ვინც მხოლოდ დასჯის შიშის გამო არ იპარავს, ამორალურ ადამიანებს ვუწოდებთ).

ამრიგად, უნივერსალური უფლებები, როგორიც არის, საკუთარ სხეულზე საკუთრების უფლება, ფუნდამენტურ მორალურ წესრიგზე დგას და ამ წესრიგიდან წარმოქმნილ ვალდებულებებზე. იმდენად, რამდენადაც ადამიანები სათანადო მორალურ ნორმებს იზიარებენ, საზოგადოებაში საკუთრების და სიცოცხლის უფლებები აღიარებული და დაცული იქნება.

ადამიანის უფლებებზე. ნაწილი 2. პრივილეგიები

3. უფლებების კიდევ ერთი ჯგუფი - პოზიტიურ უფლებებად არის ცნობილი. ამ ტიპის უფლება საკუთრების უფლების დარღვევას გულისხმობს და წინააღმდეგობაში შედის ბაზისურ ეთიკურ ნორმებთან და „ბუნებრივ“ უფლებებთან. ამიტომ მათი აღსრულება იძულების ინსტრუმენტების გარეშე შეუძლებელია.

მაგალითად, ე.წ. განათლების უფლება, ანუ ადამიანის უფლება მიიღოს გარკვეული სახის განათლება, გულისხმობს სხვა ადამიანთა ვალდებულებას მას ეს განათლების სერვისი მიაწოდონ. ამ უფლების რეალიზაციისთვის როგორც მინიმუმ საჭიროა ადამიანების დაბეგვრა, რომ მერე შეგროვებული ფულით მიზნობრივი ჯგუფის განათლება დაფინანსდეს. ვინაიდან დაბეგვრა საკუთრების იძულებით ან ძალის მუქარით წართმევას გულისხმობს, განათლების უფლების დაცვა საკუთრების უფლების დარღვევის ტოლფასია.

ე.წ. შრომის უფლებები მინიმალური ხელფასის ნაწილში უკრძალავს დამსაქმებელსა და დასაქმებულს გარიგებების გარკვეული ტიპების დადებას; პროფკავშირები და ლიცენზირება კი ზღუდავენ ამა თუ იმ საქმიანობით დაკავებას. ამიტომ „შრომის უფლებები“ იმ ფუნდამენტურ იდეას ეწინააღმდეგება, რომ ადამიანი საკუთარი სხეულის მესაკუთრეა და ამდენად უფლება აქვს ნებისმიერი საქმიანობით დაკავდეს, სანამ ეს სხვა ადამიანის საკუთრების უფლებას არ არღვევს.

თუ ყურადღებით დავაკვირდებით, პოზიტიური უფლებები პრივილეგიებს წარმოადგენენ, როცა ერთი ადამიანთა ჯგუფი პრივილეგიებით სარგებლობს (უფასოდ მიიღოს განათლება და იმკურნალოს, ნაკლებად ინერვიულოს სხვა ექიმებისგან კონკურენციაზე და ა.შ.) სხვა ადამიანების ხარჯზე (გადასახადების გადამხდელების, ვინც „უფასო“ სწავლა-მკურნალობა დააფინანსა და ვინც ექიმი ვერ გახდა, მთავრობის მიერ შემოღებული ლიცენზირება-რეგულირების გამო).

3ბ. პოზიტიური უფლებების სპეციფიკურ ტიპს „უნიკალური“ ჯგუფების უფლებები წარმოადგენს, ანუ ქალების, გეების, ტრანსგენდერების, შშმ-პირების, ნაციონალური და სხვა უმცირესობებს უფლებები. თუ ამ უფლებების უკან „ბუნებრივი“ უფლებები არ იგულისხმება, ისინი აგრეთვე პრივილეგიებს წარმოადგენენ, რადგან გარკვეული ქცევისკენ აიძულებენ ამა თუ იმ ადამიანთა ჯგუფს. მაგალითად, ქალის უფლებები (როცა ამის უკან ყველა ადამიანისთვის დამახასიათებელი სიცოცხლის თუ საკუთრების უფლებები არ იგულისხმება) წარმოადგენს პრივილეგიების ერთობლიობას, რომელიც ამ ჯგუფს კაცების დისკრიმინაციის ხარჯზე ენიჭება. ტიპური ასეთი პრივილეგია - გენდერული კვოტირებაა.

პრივილეგიებია, როცა ნაციონალური უმცირესობები უმრავლესობაში მყოფი ეთნოსისგან და მის ხარჯზე განსხვავებულ მოპყრობას ითხოვენ.

ყველა ეს უფლება წინააღმდეგობაში მოდის ადამიანის ფუნდამენტურ უფლებებთან და ზოგადად იმგვარ ქცევას ახალისებს, რომელიც, რომ არა ლამაზი სიტყვის, „უფლების“ უკან დაფარული, ამორალურად იქნებოდა მიჩნეული.

3გ. ინტელექტუალური საკუთრება - იურიდიული ფიქციაა, რომელსაც უშუალოდ საკუთრების უფლებასთან კავშირი არ გააჩნია და პირიქით, საკუთრების უფლების შესაზღუდად შეიქმნა. თუმცა ეს ძალიან დიდი თემაა, რომელიც ცალკე სტატიაშია განხილული.

ადამიანის უფლებებზე. ნაწილი 3. ბავშვების უფლებები

4. ბავშვების უფლებები. „ბუნებრივი“ უფლებები ადამიანებს ასაკის კრიტერიუმით არ განასხვავებს. გავრცელებული მორალური ნორმებიდან გამომდინარე, ბავშვს იგივე უფლებები გააჩნია, როგორიც ნებისმიერი სხვა ასაკის ადამიანს. თუმცა ვინაიდან ბავშვს ცხოვრების გარკვეულ ეტაპზე არ ძალუძს ეს უფლებები გამოიყენოს, ამ ნაწილში გარკვეული ბუნდოვანება ჩნდება ხოლმე.

აქვს თუ არა ბავშვს უფლებები? ამ კითხვას პასუხი რომ გავცეთ, დასადგენია, თუ სად იქმნება მორალური ვალდებულება ბავშვის შემთხვევაში. ზრდასრულ ადამიანს უფლება აქვს თავისი სხეული ისე გამოიყენოს, როგორც მას სურს და არავინ იქნება დამნაშავე, თუ ის თავის ორგანიზმს დააზიანებს, ვინაიდან არავინაა ვალდებული სხვის ჯანმრთელობაზე თუ სიცოცხლეზე იზრუნოს (ზუსტად ამიტომ, თავდაცვა ყოველთვის გამართლებულია, რადგან არავის აქვს ვალდებულება აგრესორის სხეულზე აიღოს რაიმე სახის პასუხისმგებლობა). მეორე მხრივ, 1 წლის ბავშვს არ აქვს შესაძლებლობა დამოუკიდებლად გადარჩეს. ამავდროულად, ადამიანებს შორის გავრცელებული მორალური ნორმა გვეუბნება, რომ ბავშვიც ადამიანია და მისი სიცოცხლე არანაკლებ ღირებულია, ვიდრე ნებისმიერი სხვა ადამიანისა. შედეგად, ბავშვის ირგვლივ მყოფ ადამიანებს ვალდებულება უჩნდებათ ამ ბავშვზე იზრუნონ. ასეთ ადამიანებს მშობლებს ვუწოდებთ. გამოდის, რომ მშობლებს აქვთ ვალდებულება იზრუნონ საკუთარ შვილზე და ამიტომ ისინი იღებენ უფლებას განკარგონ ბავშვის სხეული თუ ცხოვრება, რათა ეს ცხოვრება გადაარჩინონ (აქედან გამომდინარე მშობელს არ აქვს, მაგალითად, ბავშვის მოკვლის უფლება, რადგან მისი ვალდებულებები საწინააღმდეგოს ითხოვენ).

მეტიც. არავინ დაიწყებს 1 წლის ბავშვისთვის იმის მტკიცებას, რომ მას უფლება გააჩნია იკვებოს და ისეირნოს მშობლების გარეშე. ბავშვს ასეთი უფლება, ცხადია, არ გააჩნია და მას ამ ნაწილში არჩევანის თავისუფლება მხოლოდ მშობლის კეთილი ნების შედეგად შეიძლება გაუჩნდეს. მეორე მხრივ, რაც უფრო იზრდება ბავშვი, ის გარკვეულ პასუხისმგებლობას იღებს საკუთარ ცხოვრებაზე, რასთან პარალელურად მას უფლებებიც უჩნდება. საწყის ეტაპზე ეს შეიძლება მცირე ავტონომიაში გამოიხატოს, სრულწლოვანების მიღწევისას კი, რომელიც განსხვავებულ საზოგადოებებში განსხვავებულ დროსა და კრიტერიუმებით შეიძლება განისაზღვროს, სრულუფლებიანობაც აღიარდება. სხვა სიტყვებით, როცა ადამიანს არ გააჩნია ფიზიკური შესაძლებლობა ვალდებულებები იკისროს და პასუხისმგებლობა საკუთარ ქცევაზე აიღოს, მისი უფლებები მშობელზე/მეურვეზე გადადის. ბავშვების შემთხვევაში, უფლებებში შეზღუდვა დროებითია, ხოლო, მაგალითად, შშმ-პირების შემთხვევაში მუდმივი შეიძლება იყოს.

ადამიანის უფლებებზე. ნაწილი 4. ცხოველების უფლებები

5. უფლებების, ალბათ, ყველაზე უცნაური შემთხვევა - ცხოველების უფლებებია. უფლებები - ადამიანების მიერ მოგონილი კონცეპტია, რომელიც ფუნდამენტში ადამიანთა მორალს აღწერს და ამიტომ მხოლოდ ადამიანებზე ვრცელდება (მორალი, რაზეც დგას უფლებების იდეა, ადამიანთა შორის ურთიერთობას აწესრიგებს. ადამიანსა და ქვას შორის მორალური ნორმები ვერ იარსებებს, ვერც ადამიანსა და ქათამს შორის). ზემოხსენებულის კარგი ილუსტრაციაა ორი გარემოება: 1) ყველა საზოგადოებაში ცხოველებით ვაჭრობა ნებადართულია, 2) ყველა არსებული წესრიგის ფარგლებში ცხოველები იურიდიულად ნივთს წარმოადგენენ. მეტიც, თუ ქუჩაში ვირთხა დარბის, არავის უჩნდება განცდა, რომ ვალდებულია ამ ვირთხის ცხოვრებაზე იზრუნოს, არც უშუალოდ ვირთხას აქვს ამაზე პრეტენზია. ვინაიდან არსად ჩნდება ვალდებულება, არც ვირთხას უჩნდება რაიმე სახის უფლებები. მეორე მხრივ, თუ ვირთხა რომელიმე ბიოლოგის საკუთრებაა, უფლებრივი კატეგორიები არა ადამიანსა და ვირთხას შორის დაალაგებს ურთიერთობას, არამედ ადამიანებს შორის (ვირთხის მფლობელსა და ქუჩაში მოსეირნე ადამიანს შორის). არცერთ შემთხვევაში უფლების ტიტულის მატარებელი არ იქნება ვირთხა. ამრიგად, ცხოველებს უფლებები არ აქვთ და ვერც ექნებათ.

ეს ლოგიკურად თუ ვიმსჯელებთ, თუმცა ემოციურად ფრაზა „ცხოველებს უფლებები არ გააჩნიათ“ ბევრი ადამიანის თავში სურათს ხატავს, როცა მათთვის საყვარელ ცხოველებს ადამიანები კლავენ, „აწამებენ“ ან „არაადამიანურად“ ეპყრობიან. მათი ამ ცხოველების მიმართ ემპათია კი სურვილს აჩენს ასეთი ქმედებები აკრძალონ ან შეზღუდონ. ოღონდ, ამ შემთხვევაშიც არა ცხოველების უფლებებზეა საუბარი, არამედ ამ ცხოველის მოყვარულის პრივილეგიაზე არ დაინახოს მისთვის არასასურველი სურათი იმით, რომ სხვა ადამიანებს გარკვეული ქმედების ჩადენა აეკრძალოს. ვინაიდან განსხვავებული ცხოველი ადამიანს ემპათიის განსხვავებულ დონეს უჩენს, ცალკეული ცხოველის მოყვარულების ხმა კარგად ისმის და შეიძლება პოლიტიკურადაც გავლენიანი აღმოჩნდეს, მაგალითად, ძაღლების მოყვარულების, ხოლო სხვა ცხოველს არ გაუმართლა და მას ადამიანი კლავს ისე, რომ არავინ გამოთქვამს წუხილს, როგორც ეს ქუჩის ვირთხების შემთხვევაში ხდება.

ასე რომ „ცხოველების უფლებები“ პრაქტიკაში რამდენიმე ცხოველამდე დადის ხოლმე და როგორც წესი ამით შემოიფარგლება კიდეც. ყველაზე ევოლუციურად წარმატებული ამ ნაწილში კი ძაღლები არიან. ბუნებრივი გადარჩევის შედეგად მათ იმგვარი მახასიათებლები მიიღეს, რომ ადამიანში ძალიან ძლიერ ემპათიას იწვევენ (მაგალითად, ბავშვის და ძაღლის თვალების მსგავსებით ან თვალებით ადამიანური ემოციის იმიტაციით). ასეთი ევოლუციური ხრიკების მეშვეობით, ძაღლები არა მხოლოდ კარგად გამრავლდნენ, არამედ ისეთი გავლენაც იქონიეს დედამიწაზე დომინანტ სახეობაზე, რომ ადამიანთა ნაწილი მათთვის არანაკლებ უფლებებს ითხოვს, ვიდრე თვითონ ადამიანს გააჩნია.

მიუხედავად ამისა, ძაღლი ვერასდროს იქნება უფლებების მატარებელი, რადგან მას არ შეუძლია ჰქონდეს რაიმე სახის ვალდებულები და ადამიანებს შორის არ არსებობს მორალური ნორმები, რომლებიც მას ადამიანთან გაათანაბრებდა და გაუჩენდა ძაღლზე ზრუნვის ვალდებულებებს (როგორც ეს ბავშვების თუ შშმ-პირების შემთხვევაში ხდება). ამრიგად, ძაღლს არ გააჩნია უფლებები, როგორც არ აქვს უფლება ვირთხას, მგელს თუ მტრედს. მეორე მხრივ, თუ ძაღლების მოყვარულები საკმაოდ მრავალრიცხოვნები არიან, მათ შეიძლება „სახელმწიფოს ხელით“ ძაღლების მიმართ „სათანადოდ“ მოპყრობა იმ ადამიანებს აიძულონ, რომლებზეც ძაღლების ევოლუციური ხრიკები ნაკლებად მოქმედებს და რომლებიც ძაღლებს, კატებს, ქათმებს, ვირთხებს თუ სხვა ცხოველს ერთი და იგივე მიდგომით აფასებენ.

ადამიანის უფლებებზე. ნაწილი 5. ეპილოგი

7. და ბოლოს, ისეთ საკითხს მინდა შევეხო, რომელიც პირდაპირ უფლებებს არ ეხება, მაგრამ ხშირად ჩნდება ადამიანის უფლებებზე დისკუსიისას. ეს არის აბორტი. აქვს თუ არა ქალს აბორტის გაკეთების უფლება და შეიძლება თუ არა ეს უფლება რაიმე ფორმით იყოს შეზღუდული? ამ კითხვაზე ადამიანთა დიდი ნაწილი დაუნდობლად კამათობს და კომპრომისის შესაძლებლობა ჯერ არ იკვეთება. დავობენ კი იმაზე, თუ „როდის იქცევა ჩანასახი ადამიანად“. თუ ნაყოფი ნებისმიერ ეტაპზე ადამიანია, მაშინ, ცხადია, ნებისმიერი აბორტი ადამიანის მკვლელობას ნიშნავს და ქალს აბორტის გაკეთების უფლება არ უნდა ჰქონდეს. მეორე მხრივ, ჩანასახი თუ ადამიანი არაა, მისი განადგურება - იმ ქალის სრული უფლებაა, რომლის სხეულის ნაწილიც არის ეს ჩანასახი. ამრიგად, დისკუსია ადამიანების უფლებებს ან აბორტის უფლებას არ ეხება. ყველა თანხმდება, რომ ადამიანის მოკვლა დაუშვებელია, მაგრამ ადამიანები ჯერ ვერ შეთანხმებულან, თუ როდიდან იწყება „ადამიანობის“ ათვლა.

მიუხედავად იმისა, თუ რა არგუმენტებს ასახელებენ ამ კამათისას, შეიძლება დანამდვილებით ითქვას, რომ ადამიანთა აბსოლუტური უმრავლესობა, ალბათ გამონაკლისის გარეშე, ზიგოტას ადამიანად არ აღიქვამს. ეს კი მათი ქცევიდან გამომდინარეობს (და არა გაჟღერებული არგუმენტებიდან). მაგალითად, თუ საშუალო სტატისტიკური ადამიანი გაიგებს, რომ მეზობელ შენობაში ყოველდღიურად ათობით ბავშვს კლავენ, ის რაიმეს მოიმოქმედებს, რომ ეს მკვლელობები დასრულდეს. უბრალოდ წარმოიდგინეთ, თუ როგორ მოეპყრობოდნენ წესიერ საზოგადოებაში ადამიანს, ვინც ჩვილებს კლავს, ათობით და ყოველდღიურად. ახლა წარმოიდგინეთ, რომ აბორტის რადიკალურ მოწინააღმდეგეს ჰგონია, რომ ზიგოტაც ადამიანია, აი ზუსტად იგივე ადამიანი, რაც ის 6, თუ 9, თუ 12 თვის შემდეგ იქნება. ამიტომ ზიგოტას განადგურება მასში იგივე ემოციებს უნდა აღძრავდეს, რაც 6 თვის ჩანასახის განადგურება თუ ახალშობილის მოკვლა. თუმცა მე არსად მინახავს „ბავშვების“ დასაცავად ჰოსპიტლების შტურმი და ექიმების ცემა მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ ჰოსპიტლებში აბორტს აკეთებენ. რეალობაში, ადამიანთა დიდი უმრავლესობისთვის, ზიგოტასა და ახალშობილს შორის არის გარკვეული ზღვარი, რომელიც „ადამიანის“ წარმოშობას ნიშნავს. ზოგისთვის, ეს გულის ამუშავების მომენტია, ზოგისთვის დაბადების, თუმცა ყველაზე გავრცელებული ის ვადაა, რომლის მიღწევის შემდეგ ჩანასახს დედის სხეულის გარეშე განვითარების შანსი უჩნდება, რაც დღევანდელი ტექნოლოგიებიდან გამომდინარე სადღაც 6 თვესთან არის ახლოს.

მიუხედავად ამისა, კომპრომისამდე მაინც შორი გზა გვაქვს გასავლელი. სულ რაღაც 1-2 საუკუნის წინ ადამიანებს წარმოდგენაც კი არ ჰქონდათ, თუ როგორ მიმდინარეობს ჩანასახის განვითარება, ამიტომ არც საჭიროება არსებობდა ადამიანის წარმოშობაზე დისკუსიები გამართულიყო. ვერც მორალური ნორმები გაჩნდებოდა აბორტის თაობაზე. თუმცა მეცნიერების განვითარების შედეგად გასაგები გახდა, რომ ადამიანის განვითარება ბევრ განსხვავებულ ეტაპს გადის და შეუძლებელი იყო ემპათია არ გაჩენილიყო ჩანასახის მიმართ, როცა მის გულის ცემას პირველად ისმენ და ხედავ კიდეც. ამ ემპათიამ კი კითხვები გააჩინა, თუ როდის გარდაიქმნება ჩანასახი ადამიანად. მეცნიერული კუთხით, სექსუალური აქტის შემდეგ ცოცხალი ორგანიზმი გაჩნდა, რომელიც განვითარების განსხვავებულ ეტაპებს გადის, სანამ პირველი უჯრედის გაყოფიდან საშუალოდ 70-75 წლის შემდეგ არ შეწყვეტს ფუნქციონირებას. თუმცა მეცნიერებას არ შეუძლია მორალური კატეგორიების ფორმირება და ამიტომ მეცნიერება ვერ გვეტყვის, თუ ორგანიზმის განვითარების რა ეტაპიდან უნდა აღვიქვათ ეს ორგანიზმი ადამიანად. საბოლოო ჯამში ოდესმე ნორმების გადარჩევის შედეგად ევოლუციურად ჩამოყალიბდება, სად არის აბორტი და სად ადამიანის მკვლელობა, მანამდე კი დისკუსიები გაგრძელდება. ასე რომ, ცხადია, აბორტის გაკეთება ქალს ნებისმიერ დროს შეუძლია, როგორც ცხადია ისიც, რომ ადამიანის მკვლელობაც დაუშვებელია, მიუხედავად იმისა, დედას სხეულში იმყოფება ის თუ არა.

***

დასკვნის სახით, აღვნიშნავ, რომ პირველი ორი ტიპის უფლებები - ადამიანის ნებაყოფლობით ურთიერთობას გულისხმობს და ფუნდამენტურ უფლებას წარმოადგენს, რომლის აღსრულება, თეორიულად მაინც, შესაძლებელია იძულების გარეშე. ეს უფლებები საზოგადოებას განვითარების შესაძლებლობას აძლევს. მეორე მხრივ, პოზიტიური უფლებები მათი სრული მრავალფეროვნების და მიუხედავად, „ბუნებრივ“ უფლებებს ეწინააღმდეგებიან. ამ უფლებებს შორის კომპრომისი კი პოლიტიკური პროცესის შედეგად ყალიბდება. თითქმის ყველა საზოგადოებაში არსებობდა და არსებობს გადასახადები, რომელიც თავისი არსით, ყაჩაღობაა. თუმცა ყაჩაღობის ერთ ნაწილს გადასახადებს იმიტომ ვეძახით, რომ საკუთრების უფლების ამგვარი შეზღუდვა საზოგადოებაში მისაღებად მიიჩნევა (გარკვეულ დონემდე მაინც).

ამრიგად, ყველა საზოგადოებაში შეიძლება ვიხილოთ „ბუნებრივ“ და „ხელოვნურ“ უფლებებს შორის კომპრომისი, რომელიც დროში და სივრცეში ცვალებადია და რომელიც განაპირობებს კონკრეტული საზოგადოების თავისუფლების ხარისხს. ტირანიაა, როცა ბუნებრივი უფლებები პრივილეგიებით არის ჩახშობილი, ხოლო საზოგადოებას, სადაც ადამიანების „ბუნებრივი“ უფლებები დიდწილად დაცულია, თავისუფალ საზოგადოებას ვუწოდებთ, რომლით ვამაყობთ ან რომელშიც ცხოვრებას ვოცნებობთ ხოლმე.

ავტორი: ალექსანდრე რაქვიაშვილი

კომენტარები