სიახლეები

760 Views
ეკონომიკა

ინფლაცია და მისი გამომწვევი მიზეზები

    2022 წლის იანვარში, საქართველოს სტატისტიკის სამსახურის მიერ გამოცხადებულმა ინფლაციამ, როგორც 2021 წლის დეკემბერში, 13.9% შეადგინა.

    13.9%-იანი ინფლაციით, საქართველო მსოფლიო რეიტინგში ბოლოდან მე-19 ადგილს იკავებს. მსგავსი ეკონომიკური სტრუქტურის მქონე ქვეყნებს შორის, იქ სადაც ეკონომიკაში ტურიზმის წილი მაღალია, ინფლაციის მაჩვენებლით, საქართველო ბოლოდან მე-3 ადგილზეა, ხოლო რეგიონში უფრო მაღალი ინფლაცია მხოლოდ თურქეთში ფიქსირდება.

    საქართველოს სტატისტიკის სამსახურის მონაცემებით, მიმდინარე წლის იანვარში, ყველაზე მეტად შემდეგი პროდუქტების ფასები გაიზარდა: კომბოსტო, კომუნალური გადასახადები, ქლიავი, ლურსმანი, თერმომეტრი, საწვავი, ბადრიჯანი, მარგარინი, შაქარი და ელექტროყავადანი. წინა პერიოდებში, მაღალი ინფლაციის მიზეზად, საქართველოს ეროვნული ბანკი სწორედ მსგავსი პროდუქტების ჩამონათვალს ასახელებდა. მაგალითისთვის 2021 წლის იანვარში, ინფლაციის ძირითად მიზეზად მზესუმზირას ზეთის, საქორწინო ბეჭდების, ავტომობილების სათადარიგო ნაწილების და მედიკამენტების ფასების ზრდა იყო დასახელებული, 2020 წლის იანვარში იმერული ყველის, სიგარეტის, ძროხის ხორცის და ვაშლის ფასების ზრდა, ხოლო 2019 წლის ანალოგიურ პერიოდში სიგარეტის აქციზის, პურის, ძროხის ხორცის და სხვა პროდუქტების ფასების ზრდა. სწორედ ეს არის იმ პროდუქტების ჩამონათვალი, რომელიც სებ-ის თანახმად, წინა წლებში გავლენას ახდენდა საქართველოში მცხოვრები ადამიანების ყოველდღიურობაზე.

    თუმცა, ინტერესის სფეროს წარმოადგენს არა ის, თუ კონკრეტულად რომელი პროდუქტი რამდენით გაძვირდა, არამედ ის, თუ რამ იქონია გავლენა ამ პროდუქტების ფასების ზრდაზე.

მონეტარული პოლიტიკის მიმოხილვა

    იანვარში მონეტარული პოლიტიკის კუთხით მნიშვნელოვანი ცვლილებები არ მომხდარა.

    მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის ბოლო გადაწყვეტილებით, რეფინანსირების განაკვეთი 10.5%-იან ნიშნულზე დარჩა, ამავდროულად რეფინანსირების სესხების მოცულობა იანვარში 420 მილიონი ლარით შემცირდა. თუმცა, იქიდან გამომდინარე, რომ კომერციული ბანკების მხრიდან რეფინანსირებით მიღებული თანხები, გრძელვადიანი სესხების გასაცემად გამოიყენება, რეფინანსირების განაკვეთის ცვლილებას ზომიერი და დროში გაწელილი ეფექტი აქვს. სხვა სიტყვებით, რეფინანსირების განაკვეთის ცვლილება არ ახდენს პირდაპირ და მყისიერ გავლენას ფულის მასის დინამიკაზე და ამიტომ, შეიძლება ჩაითვალოს, რომ ის მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებიდან ერთ-ერთი ყველაზე უმნიშვნელოა.

    ამრიგად, წინა თვეებში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთის ზრდის მიუხედავად, ფულის მასა მაინც მზარდი დინამიკით ხასიათდება.

    მონეტარული პოლიტიკის ინსტრუმენტებიდან ყველაზე აქტიურად ეროვნული ბანკი სავალუტო რეზერვებს იყენებს. მიუხედავად იმისა, რომ ბოლო 8 თვის განმავლობაში, სავალუტო აუქციონებზე ეროვნულმა ბანკმა მხოლოდ 90 მილიონი აშშ დოლარი გაყიდა (რაც ეკონომიკიდან ეკვივალენტური ოდენობის ლარის ამოღებას გულისხმობს), ის, მთავრობის მიერ აღებული ვალების პირდაპირი შესყიდვებით, აქტიურად ზრდის სავალუტო რეზერვებს და ამით იწვევს ფულის მასის ზრდას. დეკემბერში ეროვნულმა ბანკმა, სავალუტო რეზერვები 344 მილიონი დოლარით გაზარდა, რაც 1,07 მილიარდი ლარის ემისიის ეკვივალენტია. ამ მაჩვენებელზე დაყრდნობით შეიძლება ითქვას, რომ საერთაშორისო რეზერვების ზრდა, ფულის ემისიის მთავარ ინსტრუმენტად რჩება.

    იმის გათვალისწინებით, რომ 2021 წლის დეკემბრის მდგომარეობით, სებ-ის სავალუტო რეზერვების მოცულობა რეკორდულ ნიშნულზეა და 4.27 მილიარდ აშშ დოლარს შეადგენს, რეზერვების ზრდა ფულის ემისიის მთავარ წყაროდ რჩება. აღსანიშნავია, რომ ასეთი მდგომარეობა ზოგადად ცენტრალური ბანკებისთვის დამახასიათებელი არ არის. მსოფლიოში იშვიათია შემთხვევები, როცა ქვეყანაში შემოსული უცხოური ვალუტა (ჩვენ შემთხვევაში მთავრობის მიერ აღებული ვალი) არ იყიდება ბირჟაზე და ეროვნულ ვალუტასთან პირდაპირ კონვერტირდება ფიქსირებული კურსით. ერთი მხრივ, ამგვარი, ბაზრისმიღმა ოპერაციები მთავრობისთვის მომგებიანია, რადგან ბირჟაზე გაყიდული ასობით მილიონი დოლარი ლარის გამყარებას გამოიწვევდა და მთავრობის ბიუჯეტში ამის გამო ნაკლები ლარი შევიდოდა. მეორეს მხრივ, პირდაპირი კონვერტაცია ლარის მასას ზრდის, რაც ფასების ზრდას იწვევს.

    ეროვნული ბანკის მიერ სახაზინო ობლიგაციების შესყიდვასაც აქვს შედარებით ზომიერი გავლენა ფულის მასის დინამიკაზე. მაგალითად, 2021 წლის მანძილზე ეროვნულმა ბანკმა ობლიგაციების პორტფელი 492 მილიონი ლარით გაზარდა, მათ შორის დეკემბერში 100 მილიონი ლარით.

    საბოლოო ჯამში, მონეტარული პოლიტიკის შედეგად, ფულის მასის ზრდა კვლავ მაღალ ნიშნულზეა და 2022 წლის იანვრის ბოლოს, წლიური ზრდა 17%-ს აღემატება. იქიდან გამომდინარე, რომ ფულის მასის დინამიკასა და ფასების ზრდას შორის მკაფიო და სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი კავშირი არსებობს (განსაკუთრებით, 9-თვიანი გადაცემის ეფექტის გათვალისწინებით), წლის დასაწყისში დაფიქსირებული ფულის მასის დინამიკა ფასების დინამიკაზე მნიშვნელოვან გავლენას 2022 წლის ბოლოსკენ მოახდენს, ხოლო ინფლაციის დღეს გამოქვეყნებული მაჩვენებელი, 2021 წელს მომხდარი ფულის მასის ზრდის შედეგია.

    ზემოთთქმულიდან გამომდინარე, ჩანს, რომ ინფლაციის გამომწვევი მიზეზი ფულის მასის ზრდის მაღალი ტემპებია, რაც ეროვნული ბანკის პოლიტიკით არის გამოწვეული. სანამ აღნიშნული ტენდენცია შენარჩუნდება, ინფლაციური პროცესების სრული აღმოფხვრის ალბათობა დაბალია. თუმცა, თუ მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება გაგრძელდება, და ეს არამხოლოდ რეფინანსირების განაკვეთებს შეეხება, არამედ მონეტარული პოლიტიკის ყველა ინსტრუმენტს, მაშინ ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებლისკენ დაბრუნების ალბათობა მნიშვნელოვნად გაიზრდება.

ავტორი: ბორის სოლომონია

კომენტარები